VÖLLIG LOSGELÖST-VEERTIG JAAR NEUE DEUTSCHE WELLE

DIT JAAR IS HET VEERTIG JAAR GELEDEN DAT EEN NIEUWE VORM VAN DUITSTALIGE POPMUZIEK DE HITLIJSTEN DOMINEERDE: DE NEUE DEUTSCHE WELLE [NDW]. DE STROMING ONSTOND EIND JAREN ’70 VANUIT EEN FUSIE TUSSEN PUNK EN NEW WAVE EN BEREIKTE TUSSEN TUSSEN 1980 EN 1983 HET COMMERCIËLE HOOGTEPUNT. DE NDW EVOLUEERDE VAN EEN UNDERGROUNDHAPPENING TOT EEN PARAPLUTERM VOOR DUITSTALIGE POPMUZIEK MET ZOWEL SERIEUZE ALS KOLDERIEKE VERTEGENWOORDIGERS. ALS NAKOMELING IN EEN KERKRAADS GEZIN MET TWEE OUDERE ZUSSEN MAAKTE IK DEZE PERIODE BEWUST MEE EN KIJK TERUG OP EEN FANTASTISCHE TIJD MET FANTASTISCHE MUZIEK. IN HET KADER VAN HET VEERTIGJARIG JUBILEUM PRENTEERT MUSICOPHILIA EEN LIJST MET TWINTIG NDW-TITELS WAARVAN SOMMIGEN EEN CULTSTATUS HEBBEN.

*Nena-Nur Geträumt [1982]

De formatie rondom Gabriele ‘Nena’ Kerner is met afstand de succesvolste exponent van de Neue Deutsche Welle. De band bestond dan ook niet uit perenplukkers. Gitarist Carlo Karges maakte carrière in de krautrockband Novalis en toetsenist Uwe Fahrenkorg-Petersen zat samen met bassist Jürgen Dehmel in het net zo ambitieuze Odessa. De drie klasbakken waren de belangrijkste songschrijvers binnen Nena. Opgenomen en gemixed in de Spliff Studios van Reinhold Heil en Manfred Preaker zette ‘Nur Geträumt’ de deur voor Nena open naar het grote succes. Het elektronische percussie-effect en de synthesizersolo net voor het refrein zijn typische NDW-kenmerken.

Gänsehaut-Karl Der Käfer [1983]

Een protestlied over hoe weerloos de natuur is tegen de menselijke exploitatiezucht. Bij wijze van grap laat ‘Karl Der Käfer’ zich omschrijven als het evangelie van De Partij Voor De Dieren, maar daarmee doe je het lied tekort. Karl is meer dan slechts een kever. Hij is de martelaar van het vergeten fauna, want wie maakt zich nu druk om insecten?

*Rheingold-Fluss [1980]

Begin jaren ’80 was er maar één muzieksoort uit Düsseldorf afkomstig: elektropop. Niet zo vreemd als je bedenkt dat de stad de thuishaven was van Kraftwerk. Bodo Steiger, Lothar Manteuffel en Brigitte Kunz maakten net als hun fameuze stadsgenoten elektronische lofzangen over gebruiksvoorwerpen en andere levenloze elementen [‘fluss’ betekent rivier in het Duits]. De ritmische gitaar maakt het nummer leniger dan het doorsnee elektropopnummer. Manteuffel komt in ’93 dichter bij Kraftwerk dan ooit wanneer hij met ex-Kraftwerker Karl Bartos samenwerkt in dienst project Electronic Music.

*Neue Heimat-Ich Bau Dir Ein Schloss [1982]

Een gematigde punk-cover van een Heintje Simons-hit uit 1968. Neue Heimat werd vernoemd naar een woningcoöperatie die verwikkeld was in een financieel schandaal. Hoe ironisch kunnen titel en bandnaam zijn? De piano-intro is de enige referentie aan het suikerzoete origineel. Zanger Wolf Maahn heeft nog altijd een succesvolle carrière als singer/songwriter.

*Geier Sturzflug-Besuchen Sie Europa [So Lange Es Noch Steht] [1983]

Geier Sturzflug stonden bekend om hun met humor gekruide maatschappijkritische liedjes [zie ‘Brutosozialprodukt’ verderop in deze lijst]. ‘Besuchen Sie Europa’ is een knipoog naar de wapenwedloop tussen Oost- en West-Europa in de jaren ’80. Het rappe skaritme en de melige orgelsolo doen denken aan aan Madness en The Specials die kleinburgerlijke kwesties op identieke wijze humoristisch verpakten. De veelzeggende hoestekening  is een juweeltje.

*Peter Schilling-Major Tom [Völlig Losgelöst] [1982]

Het tweelingbroertje van David Bowie’s ‘Space Oddity uit 1969. Een astronaut maakt zich klaar voor een ruimtereis en eenmaal aangekomen verlaat hij de ruimtecapsule en verbreekt het contact met de aarde. Schilling stak zijn inspiratie voor het nummer dan ook nooit onder stoelen of banken. De aanloop naar het refrein is net zo spannend als Bowie’s klassieker al heeft dat nummer geen specifiek refrein. ‘Major Tom’ heeft dat absoluut en wel eentje met net zo’n overweldigende galm als een noodkreet in de Grand Canyon.

*Extrabreit-Hurra, Hurra Die Schule Brennt [1981]

Vernoemd naar de gelijknamige speelfilm uit 1969 en, net als ‘Ich Bau Dir Ein Schloss,’ een persiflage op de nietszeggende vrolijkheid van de Duitse schlagercultuur uit de jaren ’50 en ’60. De venijnige songtekst en het strakke ritme leunen op het anarchisme van de punkbeweging. Zanger Kai Havaii klinkt als Johnny Rotten en gaat makkelijk door als diens Duitse evenknie. Vanwege de rafelloze productie is het nummer net geen hardcore punk, maar wel een lijflied voor iedereen die een spuughekel heeft aan school.

*BAP-Der Müsli Man [1982]

De Keulse dialectrockband BAP was ruim voor de NDW actief en spon natuurlijk garen bij de trend. ‘Müsli Man’ is een satirische sneer naar de groene deugdneuzen die veertig jaar geleden al driekwart van de wereldbevolking aan de kamillethee en brandnetelsoep wilden hebben. De tekst, geschreven vanuit het perspectief van de gewone burger, duidt op hun agressieve non-compromisloze principes [‘er spukt mir auf die Currywurst’] en hypocrisie [‘der Müsli Man ist jetzt Punk’]. Iets waaraan de gemiddelde groendrammer zich nog steeds schuldig maakt.

*Trio-Herz Ist Trumpf [1983]

Een kolderdriemanschap onder leiding van zanger/tekstdichter Stefan Remmler en befaamd om hun minimalistische teksten, spaarzaam instrumentarium [drum, gitaar, speelgoedkeyboard] en komische optredens. ‘Da-Da-Da’ werd een grote internationale hit, maar ‘Herz Is Trumpf’ is net zo leuk. Het lied beschrijft het dagelijks leven van een dagdromer die smachtend wacht op het telefoontje van zijn geliefde die waarschijnlijk helemaal niet bestaat. De melige melodie, gespeeld op een Casio Vl-1 minikeyboard, staat voor de kinderlijke naïviteit van de dagdromer.

*Spliff-Da Fliegt Mir Doch Das Blech Weg [1982]

Een NDW-juweeltje met boter dikke laag synthesizers en elektronische percussie. Spliff [straatjargon voor een cannabissigaret] was de begeleidingsband van Nina Hagen die zich na de breuk toelegden op de combi rock en elektronica. Het lied gaat over de observaties van een discotheekbezoeker die van de ene verbazing in de andere valt. Halverwege wordt een instrumentaal intermezzo ingelast dat afsluit met een korte percussiesolo. Dit verrassingseffect spreekt voor de creativiteit van Spliff-kopstukken Manfred Praeker en Reinhold Heil die zich omhoog werkten tot topproducers [zie Nena].

D.A.F-Der Mussolini [1981]

Stilistisch hoort dit nummer thuis het genre electronic body music [EBM] dat begin jaren ’80 tegelijk ontstond met de NDW. Songtekst en titel waren omstreden en de legerkisten van Robert Görl en Gabi Delgado-Lopezen deden daar een schepje bovenop. Maar van rechts-extreme principes was absoluut geen sprake. De controverse was marketingtechnisch een superslimme zet en de synthesizernerds kicken nog altijd op de opzettelijk vals gestemde sequencer. Een kunstgreep van de legendarische producer Conny Plank. ‘Der Mussolini’ is een cultklassieker.

*Spider Murphy Gang-Skandall Im Sperrbezirk [1981]

Je bent lijp wanneer je als Beierse popgroep een loflied over een prostituee durft te maken. Spider Murphy Gang zorgden in 1981 voor de nodige opschudding met het rock ’n’ roll-achtige ‘Skandall Im Sperrbezirk’. Niet alleen in het streng katholieke Beieren [waar prostitutie verboden was], maar in heel Duitland sprongen de moraalridders op de barricaden. ‘Und wenn dich deine Frau nicht liebt, wie gut, dass es die Rosi gibt.’ of ‘Und draußen vor der großen Stadt stehen die Nutten sich die Füße platt’,…onschuldige woorden in vergelijking met de vrouwonvriendelijke vuilspuiterij in de huidige rapscene. Het megasucces van ‘Skandall Im Sperbezirk zorgde ervoor dat de eigenaar van het telefoonnummer in de songtekst [‘32 16 8‘] een nieuw nummer kreeg.  

*Rheingold-Fan-Fan Fanatisch [1981]

Het titelnummer van de film ‘Der Fan’ waarin Rheingold-zanger Bodo Staiger een hoofdrol speelde. Een jankende gitaar wurmt zich tussen een denderende sequencer en compacte synthesizermelodie. Staiger’s onderkoelde zang komt dicht in de buurt van een drilinstructeur. Kraftwerk-op-speed…zo kun je het ook noemen.

*Nina Hagen Band-Unbeschreiblich Weiblich [1979]

‘Unbeschreiblich Weiblich’ werd in 1979 gelanceerd en de dolle mina van de Duitse popmuziek stond ermee aan de wieg van de NDW. Het is een ultra-feministisch statement dat bewijst dat het huidige feminisme [vrouwen die beweren dat mannen maar naar één ding kijken, staan vooraan bij de filmpremière van ‘Onze Jongens’] één en al hypocrisie is. Progrock loert om het hoekje gezien de vreemde maatsoorten, lastige melodielijn en operateske zang. Bizar, want Nina was een punkfenomeen en prog lag in ’79 in het mortuarium opgebaard.

*Ideal-Blaue Augen [1980]

Critici zijn het erover eens dat Nena de succesvolste NDW-band was, en Ideal de allerbeste. Ideal koppelde intelligente teksten aan dito intelligente rockmuziek. Frontvrouw Annette Humpe zat met haar zus Inga in de band Neon Babies om vervolgens met gitarist Frank-Jürger over te stappen naar Ideal. De band speelde zich in 1980 als voorprogramma van Barclay James Harvest in de kijker bij Klaus D. Mueller: de manager van synthesizerpeetvader Klaus Schulze. De naamloze debuutplaat, een Conny Plank-productie, verscheen op Schulze’s label Innovative Communication en geldt als één van de allerbeste NDW-platen ooit. ‘Blaue Augen’ [een slimme mengelmoes van ska, jazz en rock] is het visitekaartje voor de muziek die Ideal zo uniek maakte.

*BAP-Kristallnaach [1982]

Een meesterwerk in het Keuls dialect over de gevolgen wanneer iedereen wegkijkt van het altijd op de loer liggende neofascisme. De songtitel is Keuls voor de Kristalnacht; door de Nazi’s georganiseerde pogrom in de nacht van 09 op 10 november 1938. Wolfgang Niedecken’s felle beeldspraak dondert als onweer [voor schrijfliefhebbers is het smullen] en behalve een stokdove zal niemand de boodschap ontgaan. Zo vergelijkt Niedecken het gemanipuleerde beeld van wat goed en slecht is met de schilderijen van Breugel en Jheronimus Bosch en hangen op plekken waar het grondrecht wijkt voor absolute macht Franz Kafka-klokken [verwijzing naar diens dystopische roman ‘Het Proces’]. De synthesizerdrone en de gitaarakkoorden aan het begin matchen perfect met de gure situatieschets. Stukje bij beetje ontvouwt het nummer zich tot lekkere rocker. Het slotakkoord duidt op ieders verantwoordelijkheid: ‘Da wo hinter Macht Geld ist, wo stark sein die Welt ist. In barbarischer Gier nach Profit, Wenn man nur einen Vorteil drin sieht, ist täglich Kristallnacht.’

*Dombrowksi-Hör Ma [Sabine, Sabine, Sabine] [1982]

De kern van het droogkomische ‘Hor Ma’ is een nachtelijk telefoongesprek tussen een vrouw [Sabine] en een man. Het is een voortzetting van het nummer ‘Sabine’ van Trio uit 1981 dat ook een telefoonconversatie is. Uit het gesprek blijkt dat Sabine een groupie was die een slippertje met iemand van Trio maakte. In dit geval degene aan de andere kant van de lijn. Het arbeidersklasse Duits [‘Ach, du bist es, Alter. Du hast wohl heut’ Nacht kein Aufriss gehabt, oder was?’] is zeer herkenbaar voor wie regelmatig in Duitland bivakkeert.

Döf-Codo [1983]

Omdat dit lied vertelt over een ruimtewezentje dat naar de aarde afreist, dacht mijn kinderbrein dat het een persiflage op ‘E.T.’ was. Anders dan mijn generatiegenootjes vond ik Spielberg’s sentimentele film over een dakloze alien maar shit [dat vind ik nog steeds]. Research wees uit dat ik niet helemaal fout zat. Döf was een komisch gelegenheidsproject van Annette Humpe [zus van Ideal-zangeres Inga Humpe] en het Oostenrijkse cabaretduo Joesi Prokopetz en Manfred Taucher. Volgens het duo was Codo een afkorting voor ‘Cosmischer Dolm’ wat plat Oostenrijks is voor dwaas uit de kosmos. Kijk eens aan…

Geier Sturzflug-Bruttosozialprodukt [1982]

Eén van de NDW-bestsellers die internationaal succes behaalde. Platenmaatschappij Ariola zag brood in de titel toen politiek Duitsland zwartgeel kleurde [coalitie van CDU en FDP/resp. CDA en VVD]. De songtekst is geen politiek statement, maar beschrijft op scherpe wijze het Duitse arbeidersmoraal. Niet te geloven dat de tekst door o.a. de kwaliteitskrant Die Welt fout werd geïnterpreteerd als ‘een lentedeuntje dat vakbondsleden niet meefluiten‘. Geier Sturzflug zijn met tussenpauzes nog actief.

Grauzone-Eisbär [1981]

Cultnummer met een new wave-flair en het minimalisme van Kraftwerk. Taalkunstenaar/zanger Stephan Eicher was de frontman van deze band die slechts één album maakten. Eicher en de zijnen koesterden strenge anti- commerciële principes waarvan ‘Eisbär’ een blauwdruk is met z’n korte repetitieve songtekst en monotoon ritme. Het nummer heeft het actiegehalte van een bejaardensoos, maar daarin schuilt juist de kracht van de cultstatus. ‘Eisbär’ doet het zowel goed in een indi-tent vol zwartkijkers als in een stadion met straalbezopen voetbalsupporters. Hoezo ironie?

Michel Scheijen