MIJN JAREN 80 [2]

Ik rijd altijd een alternatieve route naar het centrum van mijn geboortestad Kerkrade. Deze route loopt via de Schifferheidestraat langs het crematorium tegenover het oude Roda JC-stadion [hoezo ironie?]. De Schifferheidestraat loopt over in de Vauputsweg die met een stijging van 9,5% eindigt als Hambosweg bij station Kerkrade Centrum. Uitgezonderd wat aanpassingen voor de provinciale N300, is de lange weg nauwelijks veranderd. Hierdoor blijven mijn herinneringen in tact. Mooie herinneringen aan de ontelbare keren dat ik er in de tweede helft van de jaren 80 overheen fietste richting fonotheek.

De fonotheek in Kerkrade bevond zich op de tweede verdieping van een flatgebouw dat tussen twee winkelpanden middenin het centrum lag. Je moest een stuk of dertig treden afwerken voordat je het muziekparadijs bereikte. Verwerkte je er nog een stuk of tien, had je een fraai uitzicht over de Markt en d’r Joep: het symbool van de Kerkraadse mijnhistorie.

Of je met 15 of 16 jaar fonotheek-lid mocht worden, weet ik niet meer. Ik weet wel dat ik na één van die verjaardagen direct lid werd en mijn lidmaatschapsnummer 7408 was. Een nummer dat je vaak [soms vijf keer achtereen] terug zou zien op het uitleenkaartje van de elpee ‘Live Miles’ van Tangerine Dream. Maar ook op ‘Zoolook’ van Jean-Michel Jarre, ‘5150’ van Van Halen en ‘Somewhere In Time’ van Iron Maiden.

De fonotheekbaas was ene Jan. Een fors gebouwde zestiger die Randstedelijk Nederlands sprak en tijdens het sorteren van elpees regelmatig ‘Non, Je Ne Regrette Rien‘ van Edith Piaf neuriede. Zijn assistenten waren een jonge knaap genaamd Math, die niet ver bij mij vandaan woonde, en een dame met bruin haar die Marleen heette. Het waren vriendelijke medewerkers die in waren voor een praatje. Jan zei altijd “Zo, ben je er weer?!” wanneer ik ruim voor openingstijd wachtte in het trappenhuis.

Tijdens de middelbare school ging ik elke maandag, woensdag en vrijdag naar de fonotheek. Ik ging ook naar de nabijgelegen bibliotheek voor een aantal edities van Oor’s Popencyclopedie. Deskundig en humoristisch geschreven naslagwerken waarvan elke twee jaar een bijgewerkte editie verscheen. Het hoe, wat en waarom achter popmuziek vond ik fascinerend. Nu nog steeds. Waar de Popencyclopedie zoal over schreef en waar ik niet bekend mee was, wilde ik luisteren. Soms fietste ik twee keer per dag naar de fonotheek na iets te hebben gelezen wat de nieuwsgierigheid aanwakkerde. De rugzak was loodzwaar en ik had de wind vaak tegen. Maar de muziekvreugde maakte onvermoeibaar.

Eén keer had ik mijn fiets lekke band en moest ik noodgedwongen die van mijn vader lenen. Pa had een voor die tijd moderne herenfiets van het merk Peugeot. Het ding had vijf versnellingen [was toen heel wat], maar helaas aan de zijkant van de bagagedrager ook een vierkante, donkergroene tas met gespsluitingen. Daar wilde je als puber niet gezien mee worden! Om geen bekenden te ontmoetten, stalde ik de fiets net buiten het centrum en ging lopend.

De charme van de fonotheek schuilde in de veel aanwezige muzieksoorten die ik thuis op cassettebandje vastlegde. Waar ik het geld niet voor had of wat de platenzaak niet kon leveren, leende ik. Ik vond er de filmmuziek van ‘2010’: het vervolg op de sciencefictionklassieker ‘2001-A Space Odyssee’. Op die plaat stond een supergave versie van ‘Also Sprach Zarathustra’ gemaakt door Police-gitarist Andy Summers. De fonotheek had ook de Kraftwerkverzamelaar ‘Doppelalbum’ met vijf titels van de eerste twee, zeer zeldzame Kraftwerk-albums. Net zo bijzonder: ‘The Adventures Of Sherlock Holmes’ van wijlen Patrick Gowers. Een naar kamermuziek neigende score voor de hoogwaardige Granada-televisiereeks met Jeremy Brett als de allerbeste Sherlock Holmes ooit. Wie deze reeks kent, begrijpt waarom ik de Schimmanski-achtige vertolking van Robert Downey Jr. door de plee spoel!

Mijn dierbaarste fonotheek-herinnering zit ‘m in ‘The War Of The Worlds’ van Jeff Wayne. Het uit 1978 afkomstige conceptalbum gebaseerd op de gelijknamige roman van H.G. Wells, werd eind jaren 80 weer hot dankzij de ‘Synthesizer Greatest’-reeks van het Arcade-label. Ironisch, omdat juist de synthesizer op het album een beperkte rol heeft. De dramatische muziek, de fantastische geluidseffecten, en de hypnotiserende vertelkunst van Richard Burton maakten een verpletterende indruk op een knaap die voor de wet nog niet als volwassen gold. Even meende ik dat de plaat behekst was toen kant 3 begon met een jengelende, roterende drone onder door de herfstdonkere vertelstem van Burton. In de jaren 80 bestond namelijk het gerucht dat de duivel je een verborgen boodschap meedeelde wanneer je een metal-album linksdraaiend afspeelde.

De dubbelelpee met klaphoes had een 12″-formaat boekje met het verhaal, songteksten en prachtige illustraties die overeenstemden met de dramatische muziek. Ik werd compleet betoverd door datgene wat hoes, muziek en dat mooie boekje bewerkstelligden: een totale luisterbeleving. Van de termen ‘symfomaan’ of ‘proghead’ had ik nog niet gehoord, maar ik was het toen al. Zeker weten!

Naarmate de uitleentermijn dichterbij kwam, beging ik diefstal. Het 12″-tekstboekje lag in mijn kamer toen ik het album terugbracht. Zoiets moois dat muziek een extra beleving gaf, wilde ik niet uit handen geven. Het hoorde gewoon bij mij en alle elpees, singletjes en chroom-cassettebandjes die ik van mijn spaarcentjes had gekocht. Dat mijn ouders laaiend zouden worden als ze erachter kwamen, nam ik voor lief.

Met zwetende handen stond ik voor de inleverbalie waar Jan de platen controleerde op krassen. Hij had niets in de gaten. “Ooookeeeee!“, klonk het, en Jan ging verder met ‘Non, Je Ne Regrette Rien‘. ‘Insgelijks’ dacht ik en fietste met hoge snelheid naar huis.

Begin jaren 90 werd de fonotheek onderbracht in het filiaal van de bibliotheek. Vinyl ruimde het veld voor de blitste cd en het assortiment werd aanzienlijk dunner. Vooraf aan de fusie ging Jan met pensioen. Marleen en Math kregen een plek bij de bibliotheek en het woord ‘fonotheek’ belandde in het mausoleum der Nederlandse taal.

Ondanks de luxe dat tegenwoordig alles verkrijgbaar is, blijven de fonotheekjaren mijn mooiste jaren als muziekverzamelaar. Het rugzak slepen, heen en weer fietsen door slecht weer, een beperkt bestedingsbudget, cassettebandjes die vastliepen. Allemaal aspecten die in deze digitale eeuw van alles-is-maakbaar en ziekelijk perfectionisme iets romantisch hebben. Ik zou willen dat ik via de Schifferheidestraat en Hambosweg eventjes terug kon naar die jaren van onvervulde wensen. En ik zou me niet bezondigen aan diefstal.

Michel Scheijen