‘Minder is meer’ bestaat niet in het woordenboek van de Amerikaanse songschrijver/producer Jim Steinman. Zijn werk is een radicale mengeling van heavy rock, de hoogdravendheid van componist Richard Wagner, en de ‘wall of sound’ van Phil Spector met nadruk op de sopraankoortjes en castagnetten. De nummers klokken zelden onder de vijf minuten en elke seconde is het moment van drama. En dan zijn er nog de surrealistische teksten met metaforen die de verbeeldingskracht van de luisteraar op de proef stellen. Dat alles maakt zijn epische producties uniek, maar tegelijk omstreden. Je houdt van deze überbombast of niet. Er bestaat geen middenweg. Musicophilia.nl is wellicht de eerste Nederlandstalige website die Jim Steinman op een voetstuk plaats. Een eerbetoon aan de ‘lord of excess’ aan de hand van zijn opmerkelijkste werken.
James-Richard Steinman wordt op 01 november 1947 geboren in de stad New York. Zijn creatieve geest komt al vroeg tot uiting als hij in 1968 de prestigieuze Newsday-prijs wint voor zijn essay over de drie belangrijkste Amerikaanse noviteiten en een muzikale bewerking schrijft voor Bertholt Brecht’s theaterstuk ‘Mann Ist Mann’. In 1969 voltooid hij in zijn uppie het rockmusical ‘The Dream Engine’ dat vanwege de rebelse strekking aansluit bij de onstuimige jaren ’60. Het verhaal draait om de jonge knaap Baal die zich met zijn bende The Tribes afzet tegen de kuisheid en beperkingen van de maatschappij. Baal wordt verliefd op een meisje wiens ouders fundamentele moraalhoeders zijn.
‘The Dream Engine’ bevat thema’s die als rode draden door zijn werk heenlopen: jeugdcultuur, gepassioneerde maar onmogelijke liefdesrelaties, rebellie, en een toefje vleselijke lust. Steinman is ook verzot op de gothicromans ‘Wuthering Heights’ van Emily Brontë en Bram Stocker’s ‘Dracula’ waarin naast het bovennatuurlijke, pijn, verlangens, de dood, en zondigen een significante rol spelen. Het concept van ‘The Dream Engine’ vermengd met gothic culmineert in 1977 op de popklassieker ‘Bat Out Of Hell’ van Meat Loaf. De plaat is een verkapt rockmusical met gothic uitspattingen. Het titelnummer verhaalt over een verongelukte motorrijder die als levende dode terugkeert naar zijn geliefde.
“And down in the tunnels where the deadly are rising
Oh, I swear I saw a young boy down in the gutter
He was starting to foam in the heat”
“Then I’m down in the bottom of a pit in the blazing sun,
Torn and twisted at the foot of a burning bike,
And I think somebody somewhere must be tolling a bell
And the last thing I see is my heart, still beating,
Breaking out of my body and flying away
Like a bat out of hell”
Richard Corben’s kitscherige hoesillustratie van een overdreven gespierde, halfnaakte patser op een motorfiets met het kerkhof als achtergronddecor associeert perfect met de theatrale productie.
Het seksueel getinte fantasy/gothic-artwork zien we terug op de albums ‘Bat Out Of Hell II en ‘Bat Out Of Hell III’ en Jim Steinman’s solo-album ‘Bad For Good’ uit 1980. Een wisselvallige plaat die eigenlijk bedoeld was voor Meat Loaf, maar vanwege hardnekkige stemproblemen en andere sores niet door de lijvige zanger werd ingezongen. De plaat boekt een bescheiden succes en Steinman trekt de conclusie die Bob Dylan veertig jaar geleden al had moeten trekken: mijn prachtige liedjes verdienen een betere zanger dan mij.
Veel titels op ‘Bad For Good’ krijgen later een beter heenkomen. Barbara Streisand neemt in 1984 voor haar album ‘Emotion’ een bloedstollende versie op van ‘Left In The Dark’ [met Kris Kristofferson in de videoclip]. In datzelfde jaar belandt ‘Surf’s Up’ op Meat Loaf’s ‘Bad Attitude’ en op diens ‘Bat Out Of Hell II’ uit 1993 krijgen ‘Out Of The Frying Pan’, ‘Lost Boys and Golden Girls’ en ‘Rock ‘n’ Roll Dream’s Come Trough’ een tweede leven.
In ‘Rock ‘n’ Roll Dreams Come Through’ beschrijft Steinman op fantastische wijze hoe rock een muzieknerd helpt om barre tijden te doorstaan:
“There’s always something magic
There’s always something new
And when you really really need it the most
That’s when rock and roll dreams come through”
“Once upon a time was a backbeat
Once upon a time all the chords came to life
And the angels had guitars even before they had wings
If you hold onto a chorus you can get through the night”
Eind jaren ’80 verzamelt Steinman een bundel topzangeressen om zich heen [o.a. Ellen Foley en Elaine Caswell] voor zijn project Pandora’s Box. Het resultaat verschijnt in 1989 als het conceptalbum ‘Original Sin’. Aan de basis van het liefdesverhaal over verleiding, zonde, en boetedoening staat dit keer niet de gothic-literatuur, maar de Griekse mythe ‘De Doos Van Pandora‘. Een post-christelijke symboliek over de uit hebzucht voortkomende zondeval. Naast de weergaloze überbombast floreert Steinman wederom als tekstdichter die de briljantste metaforen verzint. ‘Original Sin’ is een product van zijn tijd met veel galm, digitaal versterkte percussie, en andere elektronische botox. De plaat flopt als een baksteen, maar kenners beschouwen het als één van Steinman’s allerbeste werken en als een visitekaartje voor zijn muzikale vertelkunst.
Ook van dit album worden de nodige nummers gerecycled. Het titelnummer ‘Original Sin’ wordt in 1994 gebruikt als thema [met iets aangepaste tekst gezongen door Taylor Dayne] voor de getergde superheld in de film ‘The Shadow’. De tekst spreekt voor zich:
“I’ve been looking for the ultimate crime
Infinite victims, infinitesimal time
And I’m so very guilty for no reason or rhyme
So now I’m just looking
And killing some time
Endlessly searching for the ultimate crime“
Meat Loaf doet het nummer in 1995 dunnetjes over op zijn album ‘Welcome To The Neighbourhood’. Voor ‘Bat Out Of Hell’-II leent hij ‘Good Girls Go To Heaven, Bad Girls Go Everywhere en het fabuleuze ‘It Just Won’t Quit’. Dit door Elaine Caswell gezongen nummer beschrijft de onrust van het onverzadigbare individu en is het kernconcept achter ‘Original Sin’.
“And I never really sleep anymore
And I always get those dangerous dreams
And I never get a minute of peace
And I gotta wonder what it means”
“Is this a blessing or is it a curse?
Does it get any better? Can it get any worse?
Will it go on forever, is it over tonight?
Does it come with the darkness? Does it bring out the light?
Is it richer than diamonds or just a little cheaper than spit?
I don’t know what it is but it just won’t quit”
Het grootste succes bereikt Celine Dion in 1996 met haar door Steinman geproduceerde versie van ‘It’s All Coming Back To Me Now’. Een nummer waarvoor overigens niet ‘De doos Van Pandora‘ maar ‘Wuthering Heights’ model stond.
In de tweede helft van de jaren ’90 stort Steinman zich met de Duitse tekstdichter Michael Kunze op een muzikale bewerking van Roman Polanski’s filmklassieker ‘The Fearless Vampire Killers’. De Poolse regisseur is zo enthousiast dat hij voor de regie tekent van het rockmusical dat als ‘Tanz Der Vampire’ in oktober 1997 in Wenen zijn première beleeft. Het musical wordt een wereldwijd succes, maar is helaas slechts als Duitstalige audio-opname op CD/LP verkrijgbaar. Voor de score werden eerder verschenen nummers bewerkt zoals ‘Total Eclipse Of The Heart’ [geschreven voor Bonnie Tyler], ‘Original Sin’, en ‘Tonight Is What It Means To Be Young’ [van de soundtrack ‘Streets Of Fire’].
Een ander musicalproject is ‘Wistle Down The Wind’ van Andrew Lloyd Webber dat in 1998 op CD verschijnt. Webber schreef de muziek, Steinman de teksten. Vampiers en liefde of het graf worden dit keer ingeruild voor beschouwingen over geloof en zelfvertrouwen zoals te horen in de hit ‘No Matter What’ van Boyzone.
“No matter what they tell you
No matter what they do
No matter what they teach you
What you believe is true“
“And I will keep you safe and strong
And sheltered from the storm
No matter where it’s barren
A dream is being born“
Dat Steinman over andere thema’s kon schrijven, bewees hij overigens al met ‘Objects In The Rear View Mirror May Appear Closer Than They Are’ van ‘Bat Out Of Hell-II”. Deze tien minuten durende opus [met fantastisch pianospel van Little Feet-toetsenist Bill Payne] vertelt over een man die naar zijn geboorteplaats terugkeert om af te rekenen met zijn jeugdtrauma’s die hem continue achtervolgen.
“The skies were pure and the fields were green
And the sun was brighter than it’s ever been
When I grew up with my best friend Kenny
We were close as any brothers than you ever knew”
“But I can still recall the sting of all the tears when he was gone
They said he crashed and burned
I know I’ll never learn why any boy should die so young”
“There are times I think I see him peeling out of the dark
I think he’s right behind me now and he’s gaining ground
But it was long ago and it was far away, oh God it seems so very far
And if life is just a highway, then the soul is just a car
And objects in the rear view mirror may appear closer than they are”
Na jaren van voorbereiding gaat in februari 2017 Steinman’s lang gekoesterde wens in vervulling: de première van de musicalversie van ‘Bat Out Of Hell’. Het musical is geen louter adaptie van het album, maar bevat elementen van het rockmusical ‘Neverland’: een sciencefiction-interpretatie van ‘Peter Pan‘ die Steinman begin jaren ’70 schreef en in 1977 werd uitgevoerd in Washington. Omdat ‘Neverland’ een herschreven versie is van ‘The Dream Engine’ dat op zijn beurt weer model stond voor ‘Bat Out Of Hell’, is de cirkel rond. Jim Steinman heeft zijn queeste voltooid. Precies op het moment dat het vanwege gezondheidsproblemen stil rond hem wordt.
Jim Steinman bracht de rockmuziek naar een dimensie waar grenzen werden overschreden, bescheidenheid niet bestond, en overdaad nooit genoeg kon zijn. Zijn adagium schuilt in het nummer ‘Bad For Good’:
“If it’s something I want, then it’s something I need
I wasn’t built for comfort I was built for speed”
Michel Scheijen
