Het was slechts een kwestie van tijd dat de fantastische ‘In Search Of Hades’-box uit 2019 een vervolg zou krijgen met daarin alles uit de laatste Virgin-jaren van Tangerine Dream. De fase 1980-1983 wordt zowel door critici als door fans beschouwd de beste en succesvolste periode van de band. Alleen al daarom zou het een doodzonde zijn om dit alles niet in een luxe snackpakket te verpakken. Op 30 oktober 2020 loste Universal/Virgin de belofte in met de box ‘Pilots Of Purple Twilight’. Servé Smeets stortte zich voor Musicophilia op het tweede, rijk gevulde kleinood en schreef een uitgebreide beschouwing. Rechtstreeks vanuit zijn TD-hart, en zonder omwegen.
“It sounded like music that was trying to defy gravity”, aldus Edgar Froese in 1980 over het eerste optreden met de nieuwe bezetting van Tangerine Dream. Die woorden kunnen niet beter van toepassing zijn bij de opening van ‘Tangram’ het eerste album met nieuwkomer Johannes Schmoelling in de gelederen. Vederlichte hypnotiserende synthesizerklanken [denk Steve Reich op een zomerse dag op een bankje in Central Park] krijgen gaandeweg steeds meer harmonische bijval, totdat na 3 minuten met een pulserende bas de donkere zwaartekracht vaarwel gezegd wordt. De nieuwe era was begonnen, gekenmerkt door meer melodie en meer structuur dan in de jaren ’70 [voor die periode zie de voorgaande box ‘In Search Of Hades’] en gelukkig zonder de avant-garde ambient en drones helemaal af te zweren.
De 10CD-box ‘Pilots Of Purple Twilight’ behelst alle Virgin studio albums van 1980 tot 1083: van ‘Tangram’ tot en met ‘Hyperborea’. Wat een geweldige reeks albums is dit toch! Niet alleen lange [plaatkant] nummers maar ook kortere nummers waren nu vaak te horen, en dankzij de melodische inbreng van geschoold muzikant Schmoelling is er zo nu en dan zelfs sprake van meefluitbare thema’s. Zo kan ‘Choronzon’ van het album ‘Exit’ zich meten met menige hit van Jean-Michel Jarre en dreigde zelfs het titelnummer ‘White Eagle’ in een remix voor een aflevering van Duitse krimiserie ‘Tatort’ een serieuze hit te worden.
Tangerine Dream had echter geen rap van tong gesneden, goed uitziend boegbeeld als Jarre of een gestileerd kunstenaars imago zoals Kraftwerk. Met als gevolg dat te pas en te onpas Kraftwerk door Jan en alleman als invloedrijk wordt geprezen en Tangerine Dream er bekaaid vanaf komt. Ten onrechte: de groep stond aan het voorfront voor wat betreft nieuwe technologieën implementeren in muziek [fabrikanten van synthesizers ontwikkelden vaak op aanwijzingen van de leden van de groep] en deden dat ook nog eens geheel natuurlijk. Analoog, digitaal en sampling werden met elkaar verweven zonder dat je merkte waar de lasnaden zaten.
De invloed op stijlen zoals techno en trance is onmiskenbaar, maar eigenlijk is er geen enkele stroming in de elektronische muziek die niet op een of andere manier schatplichtig is aan jaren ‘70 en ‘80 Tangerine Dream. Toen Trent Reznor en Atticus Ross in 2011 een Oscar wonnen voor de synth soundtrack van de film ‘The Social Network’ en geprezen werden voor hun frisse insteek, leek iedereen even te vergeten dat in 1981 Tangerine Dream met ‘Thief‘ al hadden laten horen hoe onderkoelde elektronica te combineren was met film. Hun invloed op filmmuziek is dan ook groot, hoewel ze hun eigen carrière uiteindelijk daarmee geen boost hebben weten te geven. De vele soundtracks die ze maakten voor vaak matige films leken in de loop der tijd confectiewerk te worden met bijpassende kwaliteit. Een reden dat het begon te rommelen binnen de groep.
:format(jpeg):mode_rgb():quality(90)/discogs-images/R-219634-1160069930.jpeg.jpg)
Ook hun via ‘Thief’ succesvol ingezette samenwerking met regisseur Michael Mann kreeg geen goed vervolg middels ‘The Keep’, waarbij de regisseur niet tevreden was over de aangeleverde muziek en deels andere muziek gebruikte. Zo wordt de muziek bij de imposante openingsbeelden door kenners toegeschreven aan Brian Eno/David Byrne en is er oudere TD- muziek te horen die de band niet voor film bedoeld had. De officiële soundtrack van ‘The Keep’ [voor veel fans een soort van Heilige Graal] is ook in de box te vinden, maar zal door de discrepanties niet iedereen die de film gezien heeft tevreden stemmen. Overigens is de film zelf net zo’n chaos als de soundtrack: door studio-ingrijpen werd de film in de montageruimte totaal verknipt waardoor logica van het verhaal en betrokkenheid bij de uitstekend vertolkte hoofdrolspelers vakkundig om zeep werden geholpen. Eeuwig zonde van de interessante Faustiaanse plot en prachtige sfeerbeelden.
Niet alle muziek die TD maakte in genoemde periode is in de box aanwezig, omdat Virgin niet van alle muziek de rechten bezit. Omissies zijn o.a. ‘Quichotte/Pergamon’ [een live verslag van een concert in Oost-Berlijn], ‘Poland‘ en diverse soundtracks. Wat was de groep productief! Daarentegen is er wel een geweldige, integrale opname van het ‘Dominion’-concert uit november 1982 en de niet eerder uitgebrachte soundtrack van ‘The Soldier’ evenals de bijdragen aan de film ‘Risky Business’ en de afleveringen van ‘Tatort’.
Helaas konden er geen 5.1 mixen van albums gemaakt worden, omdat de multitracks niet meer te vinden zijn. Zonde, want de avontuurlijke, beeldende muziek met veel lagen en details leent zich daar uitstekend voor. Maar ook zonder deze mixen is er meer dan genoeg om in te zwelgen, niet in de laatste plaats door uitmuntende geluidskwaliteit [het geloof in de CD is weer wat terug bij deze vinyladept] en het prachtige bijgaande boek met tekst van TD-kenner pur sang Wouter Bessels.
Na het vertrek van Johannes Schmoelling was er nog een interessante periode met nieuwkomer Paul Haslinger. Maar de kans op een vervolg box lijkt klein, omdat de rechten van die muziek versnipperd zijn over een aantal labels. Na het vertrek van oer-lid Chris Franke in 1987 raakte men behoorlijk de draad kwijt en verwerd de muziek tot een soort softrock waarin elke vorm van dissonant experiment was uitgebannen en de avant-garde van de jaren ’70 zelfs niet meer als echo waarneembaar was. De jonge generatie in de huidige band lijkt weer wat meer bereid te zijn tot het nemen van risico’s middels een terugkeer naar de improvisatieroots. We zullen zien; het doet in elk geval weer wat recht aan de baanbrekende visie en het gedachtengoed van deze ‘Pilots Of Purple Twilight’.
Servé Smeets
