35 JAAR ‘A MOMENTARY LAPSE OF REASON’

VOOR DE MEESTEN ZAL MAANDAG 07 SEPTEMBER 1987 EEN DOODGEWONE MAANDAG ZIJN GEWEEST. EEN MAANDAG ZOALS ALLE MAANDAGEN WANNEER JE MET EEN WEEKENDKATER SCHOOL OF WERK HERVAT EN DE WEG ERNAARTOE PER BUS, PER TREIN, TE VOET, MET DE AUTO OF OP DE FIETS HEBT AFGELEGD. HOE ANDERS WAS DIE MAANDAG VOOR PINK FLOYD-FANS DIE NA EEN STILTE VAN VIJF JAAR MET EEN NIEUW ALBUM UIT DE PLATENZAAK KWAMEN GELOPEN. EEN ALBUM DAT DE TERUGKEER VAN PINK FLOYD BETEKENDE, MAAR EEN ROERIGE ONSTAANGESCHIEDENIS KENDE DIE GEPAARD GING MET JURIDISCH GETOUWTREK. DE OPMERKELIJKSTE FACTOR WAS ECHTER DE AFWEZIGHEID VAN BASSIST, BANDOPRICHTER EN TEKSTSCHRIJVER ROGER WATERS DIE SINDS 1977 VERANTWOORDELIJK WAS VOOR HET OVERGROTE DEEL PINK FLOYD-MUZIEK. ‘A MOMENTARY LAPSE OF REASON’ LUIDDE DAN OOK EEN NIEUWE PINK FLOYD-FASE IN. OP 07 SEPTEMBER VAN DIT JAAR IS HET 35-JAAR GELEDEN DAT HET ALBUM UITKWAM. EEN MOMENT WAAR MUSICOPHILIA.NL NIET AAN VOORBIJ WIL GAAN. 

EEN NIEUW ALBUM

Het begin van ‘A Momentary Lapse Of Reason’ vindt plaats op Live Aid in 1985 wanneer David Gilmour als gitarist voor Bryan Ferry het podium deelt met toetsenist Jon Carin. Het klikt goed tussen die twee en samen beginnen ze liedjes te schrijven voor de eventueel derde soloplaat van Gilmour. Tussen de bedrijven door klopt Pink Floyd-drummer Nick Mason aan bij Gilmour met de vraag of hij op het album ‘Profiles’ van Mason en Rick Fenn vocale bijdragen wil leveren. Met schrijven van nummers en de hernieuwde samenwerking met Nick Mason krijgt Gilmour steeds meer trek om weer als Pink Floyd de studio in te gaan. De bandnaam is een ijzersterk merk en zijn soloplaten en tournees brachten bar weinig op. Mason ziet dat idee ook wel zitten.

Roger Waters is niet gecharmeerd van die plannen. Volgens hem is Pink Floyd verleden tijd. In oktober 1985 onderneemt hij juridische stappen om de naam Pink Floyd niet voor nieuwe muziek te gebruiken. Gilmour verzet zich tegen die plannen, want er is nooit schriftelijk vastgelegd wie Pink Floyd is. Na het nodige gehakketak en juridische rompslomp haalt Waters bakzeil. In december 1985 laat hij per brief weten dat hij officieel uit Pink Floyd is gestapt. 

David Gilmour neemt in februari 1986 contact op met producer Bob Ezrin en vertelt dat hij met Nick Mason nadenkt over een nieuw Pink Floyd-album. Er liggen genoeg demo’s te pruttelen. In de zomer van datzelfde jaar beginnen de opnames in Gilmours studioboot Astoria die via allerlei omwegen en oponthoud in 1987 op eindigen in Los Angeles. Een voorwaarde van Bob Ezrin om het album te produceren.

OPNAMES MET SESSIEMUZIKANTEN

David Gilmour is een briljant gitarist met een uniek geluid, maar met het schrijven van pakkende songteksten mist hij het talent van Waters. Voor het schrijven van songteksten doet hij een beroep op  Anthony Moore van Slapp Happy, Phil Manzanera van Roxy Music, alleskunner Patrick Leonard, Jon Carin, en Bob Ezrin.

Vanwege de rechtszaken met Waters [die in december 1987 eindigen met een schikking over royalty’s], streeft Gilmour ernaar om het nieuwe Pink Floyd-album zo snel mogelijk klaar te hebben. De voorwaarde van Ezrin om in Los Angeles te werken, is daarom nog niet eens zo gek. Er wordt een leger aan virtuozen opgetrommeld om de geschreven partijen in te spelen: Tony Levin [bas], Jim Keltner en Carmine Appice [drums], Michael Landau [gitaar] en Bill Payne [orgel]. De keyboardpartijen worden ingespeeld door Gilmour, Bob Ezrin, Jon Carin en Patrick Leonard. 

Nick Mason zit niet te kniezen dat Keltner en Appice zijn drumpartijen overnemen. Hij wil zich volledig klaarstomen voor de aankomende tournee en zijn gedeukte zelfvertrouwen als Pink Floyd-drummer herstellen. Toetsenist Richard Wright die tijdens ‘The Wall’-sessies uit de band werd gezet, levert na een tête-a-tête met Gilmour pas in de laatste maanden een kleine bijdrage. Maar ook hij moet zelfvertrouwen terugwinnen alvorens het podium te betreden.

DE MUZIEK

Als ‘A Momentary Lapse Of Reason’ één ding mist, zijn het de in zuurgraad gedrenkte teksten van Roger Waters. Het is overduidelijk een David Gilmour-album onder de Pink Floyd-banner met liedjes over zijn vliegfascinatie [‘Learning To Fly’] en de hersenspinsels die een veertiger met een midlifecrises uit zijn slaap houden [‘One Slip’, ‘Yet Another Movie’ en ‘Sorrow’…met een Black Sabbath-achtige gitaarintro]. Sociaal commentaar komt van het prachtige ‘On The Turning Away’. De nummers ‘Signs Of Life’, ‘A New Machine Parts 1 & 2’ en ‘Terminal Frost’ reviseren met synthesizers, sequencers en drummachines het ongrijpbare, wijdse Floyd-geluid naar de cutting edge sound van de jaren 80.

De hoesfoto met de ontelbaar reeks bedden op een strand is een juweeltje van Hipgnosis. Elementen zoals de deltavlieger en de honden verwijzen naar de nummers ‘Learning To Fly’ en ‘The Dogs Of War’. De man die op één van de bedden zit, zien we o.a. terug als roeier in de videoprojectie van ‘Signs Of Life’ die tijdens de tournee op een groot scherm wordt vertoond.

ONTVANGST

Het nieuwe album wordt door critici wisselend ontvangen. Met name het venijn en sarcasme van Roger Waters worden gemist. Die omschrijft het album als “Een redelijk goede vervalsing van Pink Floyd” wanneer zijn mening wordt gevraagd. Het gewijzigde Floyd-geluid is mede het resultaat van het aanzienlijk aandeel co-auteurschap waarmee veel songs tot stand komen. Tegelijkertijd klinkt Pink Floyd vitaal, sprankelend, modern en hebben de andere songthema’s iets verfrissends. Je kunt namelijk niet eeuwig teren op oorlogstrauma’s en isolationisme.

De kritiek staat het succes godzijdank niet in de weg. Op 09 september 1987 start in Ottawa de ‘A Momentary Lapse Of Reason’-wereldtournee die op 23 augustus 1988 eindigt in het Nassau Coliseum in New York. De tournee is een muzikaal en visueel spektakelstuk dat niet alleen de oude, maar ook de jonge generatie aanspreekt. De tweede tournee ‘Another Lapse’ bedient enkel Europa en begint op 13 mei 1989 op het Werchter-terrein en eindigt op 30 juni 1990 in Knebworth.

NIEUW MIX 2019

In 2019 verschijnt er een nieuwe mix van van het album die onderdeel is van de luxe ‘The Later Years’-verzamelbox. David Gilmour en Andy Jackson reduceren het aantal gastbijdragen en voegen nieuwe drum- en keyboardpartijen afkomstig van multitrack-liveopnames. Het doel is om met de oorspronkelijke opnames van Nick Mason en Richard Wright een meer organisch en tijdlozer geluid te creëren dan op het origineel. Of dat werkelijk nodig was, moet ieder voor zich uitmaken. De 2019-remix is vanaf 2021 als incidentele cd verkrijgbaar en als boxset met dvd of blue ray.

EIGEN MENING

In mijn Pink Floyd-Top 15 staat ‘A Momentary Lapse Of Reason’ op een gedeelde tweede plek met ‘Wish You Were Here’. Hoe ellendig dat voor menigeen mag klinken. Ik kan geen keuze maken. Waar ‘WYWH’ het muzikale zakdoekje is voor het gemis van dierbaren is ‘AMLOR’ onlosmakelijk verbonden met de muziek en tijdsgeest van mijn generatie. Het draagt het geluid van toen. Mijn geluid! De dag voor de releasedatum werd ik 13 [Roger Waters 44] en was al bekend met Pink Floyd via de ‘lovers’ van mijn twee oudere zussen. Maar ‘AMLOR’ is het Pink Floyd-album waarvan ik de lancering en al het spectaculaire wat eruit voortkwam, bewust meemaakte.  

De clip van ‘Learning To Fly’ kwam frequent voorbij op Sky Channel en Super Channel. Twee Britse televisiezenders die in 1985 aan het kabelnetwerk werden toegevoegd. ‘On The Turning Away’ kwam ook voorbij en maakte een verpletterende indruk. Vijfendertig jaar later heb ik zo mijn gedachte dat de songtekst de aanzet geweest kan zijn om van het bijstaan en verzorgen van kwetsbaren mijn beroep te maken. De videoclip herinner ik me niet. Bestaat die eigenlijk wel?

De zenders maakten ook promotie voor de tournee en dezelfde voice-over sprak het promoclipje in aan het eind van de concertvideo ‘Delicate Sound Of Thunder’. Die keek ik zo vaak, dat ik de videorecorder kon horen fluisteren: “Oh, nee. Niet alweer!”

Ik leende de elpee [met fantastische klaphoes] regelmatig van de fonotheek en nadat ik een cd-speler kreeg, werd het één van de eerste cd’s die ik kocht. Mijn oudste zus schonk me in 1992 een poster van het artwork en drie jaar later was het songbook met fraaie foto’s het verjaardagscadeau van een stel vrienden. Muziek was namelijk onderdeel van mijn studie pedagogisch hulpverlener, maar veel deed ik er niet mee. Zelfs niet toen ik een jaartje gitaarspelen ‘leerde’.

Na lang zeuren kochten mijn ouders bij C&A ongeveer hetzelfde colbertjasje voor me als wat David Gilmour droeg op de hoesfoto’s. Om daar ook nog een patch met het artwork op te naaien, ging mam te ver. Hij belandde op de mouw van mijn Kappa-jas naast de patches van Van Halen en Def Leppard. Het albumshirt dat verkrijgbaar is bij officiële Pink Floyd-websitestore, is helaas erg prijzig. Maar wie weet… 

Om de zoveel tijd belandt ‘A Momentary Lapse Of Reason’ in de cd-speler. Het origineel of de remaster uit 2011, want de 2019-remix klinkt als Pink Floyd produced by Weigthwatchers. Hoe vaak ik niet ergens op een winderige heuvel of berg stond tijdens het intermezzo ‘Above the planet…’ van ‘Learning To Fly’. Of dat ‘Terminal Frost’ me extra hardloopvitaminen schonk op een zonnige vriesdag. Telkens bereikte ik het allerhoogste luistergenot en dat is nooit veranderd. Wanneer een reeks afschuwelijke Tropische dagen het hardlopen onverantwoord maakt, heb ik ‘AMLOR’ op m’n telefoon zo gauw dat weer kan. Met ‘Signs Of Life’ kom ik direct op tempo. Het windgeluid en het ritselende riet harmoniseren met de koele bries langs mijn voorhoofd. Uit puur genot sluit ik dan eventjes de ogen. Precies zoals de roeier in de videoprojectie. 

Michel Scheijen [Speciale dank gaat uit naar Wouter Bessels voor info, feitencheck en advies]